Ακριβείς ενδείξεις αναφορικά με το πότε ακριβώς συναντάται για πρώτη φορά η ονομασία Πουλάτα δεν υπάρχουν. Εκτιμάται ωστόσο ότι συνέβη μεταξύ του 1264, έτος που σύμφωνα με πρακτικό της Λατινικής Επισκοπής Κεφαλληνίας εντοπίζονται πρώτη φορά τοπωνύμια με την κατάληξη –ata και του 1583 όπου βάσει απογραφικού χειρόγραφου που φυλάσσεται σήμερα στη Μαρκιανή βιβλιοθήκη της Βενετίας, τα Πουλάτα αναφέρονται ως ένας από τους 172 οικισμούς της εποχής.
Κατά τον ιστορικό και πανεπιστημιακό Γεώργιο Μοσχόπουλο, τα Πουλάτα είναι ένας από τους 92 οικισμούς του νησιού που διατηρούν μέχρι και σήμερα την ίδια ακριβώς ονομασία που είχαν και προ του 17ου αιώνα, στα χρόνια της ενετοκρατίας.
Βάσει δε προφορικών παραδόσεων, τα Πουλάτα όπως και τα γειτονικά χωριά Βλαχάτα (νυν Καραβόμυλος), Χαλιωτάτα, Λαταβινάτα και Λειβαθινάτα (τα δυο τελευταία δεν υπάρχουν πλέον καθώς μετά τους σεισμούς του 1953 συνενώθηκαν με τη Σάμη) υφίστανται ως οργανωμένος οικισμός από την εποχή της Παλατινής Ηγεμονίας των Τόκων η οποία ξεκίνησε το 1357 και τερματίστηκε το 1479 με πρώτο σημείο χωροθέτησης, σύμφωνα με τον ιστοριοδίφη Ηλία Τσιτσέλη, την περιοχή της σημερινής Ιεράς Μονής Θεμάτων στην Πύλαρο.
Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν δυο εκδοχές:
Εκδοχή 1η
Σύμφωνα με την παράδοση, τα Πουλάτα οφείλουν το όνομα τους στον Αντζουλάτο Πούλο ο οποίος φέρεται να ίδρυσε το χωριό περίπου το 1550, στα χρόνια δηλαδή της Ενετοκρατίας.
Μάλιστα, σύμφωνα με νοταριακά (Ενετικά) έγγραφα, στην Κεφαλλονιά υπήρχε σημαντικός αριθμός οικογενειακών ονομάτων που βεβαιωμένα έχουν αφετηρία τον 13ο αιώνα και είναι είτε Βυζαντινής, είτε δυτικής προέλευσης. Μεταξύ αυτών και το επίθετο Πούλος το οποίοωστόσο δε συναντάται σήμερα στα Πουλάτα ή την ευρύτερη περιοχή.
Εκδοχή 2η
Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή και σε αντίθεση με άλλα χωριά της Κεφαλλονιάς που οφείλουν το όνομα τους στην πρώτη οικογένεια οικιστών τους, το τοπωνύμιο Πουλάτα φαίνεται ότι συνδέεται με την παρουσία μεγάλων πληθυσμών πουλιών που συναντούσε κανείς στα υψώματα, τα σπήλαια και τα βάραθρα της περιοχής.
Πρόκειται για παραφθορά της λέξης πουλί (pullus στα λατινικά) με τη λατινική κατάληξη–ata (πληθυντικός ουδέτερου γένους) η οποία προστιθέμενη σε ουσιαστικό υποδηλώνει μια παθητική ιδιότητα ή κατάσταση.
“Πουλ – άτα / Pullus – ata, δηλαδή ο τόπος των πουλιών”
Την εκδοχή αυτή ενισχύει το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα τα Πουλάτα θεωρούνται σημαντική περιοχή για τα πουλιά έχοντας ενταχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία σε ένα Διεθνές Δίκτυο Περιοχών, ζωτικών για τη διατήρηση σε παγκόσμιο επίπεδο απειλούμενων ειδών, που εξαρτώνται από συγκεκριμένους βιότοπους για την επιβίωσή τους.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, τοπωνύμιο με το όνομα Πουλάτα συναντάμε μόνο στην Τοπική Κοινότητα Αγίων Δέκα Κέρκυρας. Πρόκειται ωστόσο για θέση και όχι οικισμό. Επίσης, με τη λέξη πουλάτα (ουσιαστικό θηλυκού γένους), αποκαλούσαν τα παλαιότερα χρόνια στην Μακεδονία το ξύλινο μπαλκόνι των σπιτιών που εξυπηρετούσε ανάγκες αναψυχής, επεξεργασίας αλλά και αποθήκευσης των γεωργικών προϊόντων. Κάτι σαν τον σημερινό ημιυπαἰθριο χώρο.
