Οι θρησκευτικές εορτές ήταν γεμάτες κατάνυξη. Οι αποκριάτικες εκδηλώσεις αποτελούσαν ευκαιρία για Διονυσιακό ξέσπασμα. Τα παραδοσιακά πανηγύρια ήταν αφορμή συνεύρεσης και διαφυγής από την καθημερινότητα…
Όπως σε ολόκληρη την Ελλάδα, έτσι και στα Πουλάτα τα ήθη, τα έθιμα, οι παραδόσεις και τα τραγούδια αποτελούσαν το λαϊκό πολιτισμό και αυτός με τη σειρά του τον καθρέπτη του χωριού και των ανθρώπων του. Έναν καθρέπτη που μπορεί να έχει ξεθωριάσει λίγο από το πέρασμα του χρόνου και την αλλαγή του τρόπου ζωής, αλλά που ακόμη αντανακλά τη διάθεση των Πουλιάδων για αντάμωμα και για μικρές στιγμές χαλάρωσης και διασκέδασης.
Έθιμα και παραδόσεις του χθες
Χριστούγεννα
Τα Χριστούγεννα οι νοικοκυρές των Πουλάτων στόλιζαν τα σπίτια τους με αγριοκουμαριές, μυρτιές και σκίνους και έφτιαχναν το Χριστόψωμο στο οποίο χάραζαν το σχήμα του Σταυρού, ενώ το στόλιζαν με καρύδια και αμύγδαλα.
Το πρωί της παραμονής τα παιδία έψελναν τα κάλαντα σε όλα τα σπίτια του χωριού με τις οικοδέσποινες να τους προσφέρουν γλυκίσματα, ξηρούς καρπούς, κυδώνια και ρόδια:
“Παίρνουν νερό ραντίζονται, ραντίζουν και τη βάγια
και παίρνει η βάγια το κερί και φεύγει απάνου κάτου
και φέγγει στα καντήλια του του πολυχρονεμένου…”
Το απόγευμα των Χριστουγέννων οι χωριανοί συγκεντρώνονταν στην πλατεία όπου διασκέδαζαν με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια.
Πρωτοχρονιά – Θεοφάνεια
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά έψελναν τα κάλαντα, προσδοκώντας φυσικά το ανάλογο κέρασμα:
“Άγιος Βασίλης έρχεται, Γενάρης ξημερώνει,
ο μήνας που μας έρχεται, το χρόνο φανερώνει.
την άδεια γυρεύουμε στο σπίτι σας να μπούμε
τον Άγιο με όργανα και με φωνές να πούμε.
Εκοίταξα στον ουρανό και είδα δυο λαμπάδες
Και με το καλωσόρισμα, καλές σας εορτάδες…”
Οι δε νοικοκύρηδες κρεμούσαν πάνω από την πόρτα του σπιτιού τους μια ασκυνοκάρα, αγιοβασιλίτσα όπως είναι γνωστή στην υπόλοιπη Ελλάδα, για να φέρει υγεία και τύχη στην οικογένεια τους, ενώ ανήμερα έσπαγαν στην είσοδο του σπιτιού τους ένα ρόδι, κάνοντας τόσες ευχές όσα και τα σπυριά του καρπού που έπεφταν στο έδαφος.
Αλλά και ανήμερα των Θεοφανείων, τα παιδιά επίσης έλεγαν τα κάλαντα:
“Θεία γέννηση Χριστού επέρασε και πάει
μετά ημέρας δεκατρείς ενεφανίσθη πάλι.
Μικρός μικρός στη Βηθλεέμ σπηλαίω εντός ετέθη
και τώρα άνδρας τέλειος στον Ιορδάνη τρέχει.
Με ένα καμηλόδερμα ήτανε τυλιγμένος
και με τη ζώνη του Χριστού ήταν περιζωσμένος.
Εκοίταξα στον ουρανό και είδα δυο στεφάνια
και με το καληνύχτισμα, καλά σας Θεοφάνεια.
σφάξαμε τον κόκορα, εσφάξαμε την κότα,
δώσε και εμάς τον κόπο μας να πάμε σε άλλη πόρτα…”
Απόκριες – Καθαρά Δευτέρα
Και τις 4 Κυριακές των αποκριών, στην πλατεία του χωριού οργανώνονταν παραδοσιακά γλέντια και καλλιτεχνικά δρώμενα όπως κωμικά σκετς, τα λεγόμενα μπαμπαούλια, γαϊτανάκια και καντρίλιες με τους συμμετέχοντες να είναι μασκαρεμένοι με αυτοσχέδιες ή παραδοσιακές στολές, μάσκες και καπέλα με κουδούνια.
Την εβδομάδα της Τυρινής, οι κτηνοτρόφοι των Πουλάτων μοίραζαν πόρτα πόρτα σε όλα τα σπίτια του χωριού γάλα, ώστε οι νοικοκυρές να φτιάζουν γαλατόπιτες, τυρόπιτες, ρυζόγαλα και ότι άλλα το έθιμο επίτασσε, ώστε να προετοιμαστούν όλοι για τη μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής.
Την Καθαρά Δευτέρα, όλο σχεδόν το χωριό κατέβαινε στη Σάμη, κάποιες φορές με τη συνοδεία άρματος, όπου με τη συμμετοχή καρναβαλικών ομάδων και κατοίκων όλων των γύρω χωριών κορυφώνονταν οι εκδηλώσεις.
Έχει καταγραφεί από ιστορικούς και μελετητές της λαϊκής παράδοσης οτι υπήρχε η συνήθεια να πραγματοποιούνται στην πλατεία του χωριού από κατοίκους θεατρικές ωπαραστάσεις με πλέον συνηθισμένες την “Ερωτόκριτος και Αρετούσα”, την “Ερωφίλη”, ενώ έκαν και αναπαραστάσεις της εξόδου του Μεσολογγίου. Μάλιστα υπάρχουν μαρτυρίες ότι το 1889 η παράσταση παίχτηκε και στη Σάμη, ενώ αρκετά χρόνια αργότερα το 1930 στην Αγία Ευφημία.
Πάσχα
Το Σάββατο του Λαζάρου, τα παιδιά κρατώντας στα χέρια τους ένα σταυρό σκεπασμένο με μαντήλι, τραγουδούσαν από σπίτι σε σπίτι:
“Αν είναι με το θέλημα και με τον ορισμό σας
Λαζάρου την Ανάσταση να πω στο αρχοντικό σας…”
Την Κυριακή των Βαΐων ο παπάς μοίραζε στους πιστούς μικρούς σταυρούς από φοίνικα που συμβόλιζαν τη νίκη της ζωής επί του θανάτου, στους οποίους έδενε μικρά κλαδιά ελιάς, δάφνη, δενδρολίβανο και φασκόμηλο. Σύμβολα ειρήνης, νίκης και σωτηρίας.
Όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στο Θείο δράμα, ανήμερα δε του Πάσχα μετά το μεσημεριανό φαγοπότι, όλοι συγκεντρώνονταν στην πλατεία όπου τραγουδούσαν και χόρευαν μέχρι τη δύση του ήλιου.
Η γιορτή του Αγίου Παντελεήμονος
Στη γιορτή του πολιούχου των Πουλάτων στις 27 Ιουλίου συμμετείχε όλο το χωριό. Τα παιδιά χτυπούσαν κάθε απόγευμα τις καμπάνες για τουλάχιστον ένα μήνα πριν. Η εκκλησία στολιζόταν και στις λειτουργίες συμμετείχε πλήθος πιστών οι οποίοι πρόσφεραν αρτοκλασίες.
Το Απόγευμα στην πλατεία οι κάτοικοι των Πουλάτων και των γειτονικών χωριών γλεντούσαν υπό τους ήχους του βιολιού και απολάμβαναν εδέσματα που ετοίμαζαν οι νοικοκυρές, λουκουμάδες και μαλλί της γριάς από τους πλανόδιους πωλητές, ενώ ο φωτογράφος της εποχής απαθανάτιζε τις στιγμές.
Ανήμερα της γιορτής διεξάγονταν… καρπουζομαχίες. Οι νέοι του χωριού άνοιγαν μικρούς λάκκους στο χώμα στους οποίους έθαβαν μέχρι τη μέση καρπούζια. Στη συνέχεια επιδίδονταν στο σημάδι. Όσοι πετύχαιναν τα περισσότερα, ήταν οι νικητές με έπαθλο φυσικά τα ίδια τα καρπούζια…
Σήμερα
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής και οι ευκολίες στη μετακίνηση που έχουν φέρει πιο κοντά τα αστικά και ημιαστικά κέντρα με τα χωριά, έχουν αλλάξει τον τρόπο που διασκεδάζουν οι κάτοικοι των Πουλάτων και έχουν ατονήσει αρκετά έθιμα και συνήθειες του χθες.
Ωστόσο, ακόμη και σήμερα ανήμερα του Αγίου Παντελεήμονος στην πλατεία του χωριού διοργανώνεται το μεγαλύτερο παραδοσιακό πανηγύρι της περιοχής της Σάμης και ένα από τα μεγαλύτερα της Κεφαλλονιάς, ενώ τα τελευταία χρόνια οργανώνεται παραδοσιακό κέρασμα με βραστή γίδα και άφθονο ντόπιο κρασί αμέσως μετά τον εσπερινό την παραμονή του Αγίου. Επιπλέον, με λαμπρότητα γιορτάζονται και οι άλλες δυο θρησκευτικές εορτές στο χωριό μας. Η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και η εορτή του Αγίου Σπυρίδωνα στους φερώνυμους Ναούς. Τέλος, αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού οργανώνονται στην πλατεία του χωριού πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις υπό την αιγίδα του Δήμου ή λοιπών φορέων.
Το βράδυ της Ανάστασης είναι ιδιαίτερα θορυβώδες στα Πουλάτα με τα βεγγαλικά, τα βαρελότα και τις κροτίδες να μετατρέπουν την περιοχή γύρω από την εκκλησιά σε πεδίο μάχης, ενώ την Κυριακή του Πάσχα, μετά το ψήσιμο του παραδοσιακού οβελία, σε όλα τα σπίτια του χωριού οι οικογένειες και οι φιλοξενούμενοι τους χορεύουν μπάλο, μέρμηγκα και διβαράτικο. Όπως παλιά…
Την εβδομάδα της Τυρινής, πριν δηλαδή την τέταρτη Κυριακή της αποκριάς, οι κτηνοτρόφοι του χωριού αναβιώνουν ένα παλαιό έθιμο μοιράζοντας σε όλα τα σπίτια γάλα για την παρασκευή των παραδοσιακών γαλακτοκομικών προϊόντων, ενώ τον Αύγουστο οι νέοι του χωριού οργανώνουν βραδιές νεολαίας με παραδοσιακούς χορούς, προβολές ταινιών και karaoke parties.
Τέλος, εδώ και δύο χρόνια τον Αύγουστο διοργανώνεται με πρωτοβουλία της νεολαίας, η Γιορτή Παλιού Χωριού. Μια υπέροχη εκδήλωση σύνδεσης του χθές με το σήμερα στο φωτισμένο και κατάλληλα διαμορφωμένο για την ημέρα προσεισμικό χωριό. Μια εκδήλωση που συγκινεί μικρούς και μεγάλους με ζωντανή μουσική, φαγητό, κέφι και χορό μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες και που αποτελεί πλέον θεσμό για τα πολιτιστικά δρώμενα των Πουλάτων, αλλά και της ευρύτερης περιοχής.
