Μία επίσκεψη στην Εθνική Πινακοθήκη στο κέντρο της Αθήνας, έχει πάντα μεγάλο ενδιαφέρον. Πόσο μάλιστα αν μεταξύ των εκθεμάτων εντοπίσουμε δημιουργίες ενός συμπατριώτη μας. Ο λόγος για τον Γεράσιμο Σταματελάτο, έργα του οποίου κοσμούν τη μεγαλύτερη πινακοθήκη της χώρας, αλλά και πολλές ιδιωτικές συλλογές σε Ελλάδα και εξωτερικό.
Ο Γεράσιμος Σταματελάτος ή Στέρης όπως έγινε περισσότερο γνωστός, γεννήθηκε το 1898 στο γειτονικό μας Διγαλέτο και υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της λεγόμενης γενιάς του 1930. Όπως διαβάζουμε και στην ιστοσελίδα της Εθνικής Πινακοθήκης, θεωρείται πρόδρομος του ελληνικού Μοντερνισμού. Η θεματική και πλαστική ελευθερία της ζωγραφικής του, οι συμβολικές προεκτάσεις και οι αναφορές του στη μεταφυσική τέχνη, δημιούργησαν τομή στην εικαστική πραγματικότητα της Ελλάδας του Μεσοπολέμου. Από την αφαιρετική φόρμα των πρώτων του δημιουργιών οδηγήθηκε σε μια ρεαλιστικότερη γραφή με διακοσμητική διάθεση στα έργα που φιλοτέχνησε στην Αμερική.
https://www.nationalgallery.gr/el/zographikh-monimi-ekthesi/painter/steris-gerasimos.html
Ο Γεράσιμος Σταματελάτος υπήρξε το τρίτο παιδί μίας φτωχής αγροτικής οικογένειας. Γονείς του ήταν ο Τζανέτος και η Διονυσία Σταματελάτου και αδέλφια του ο Διονύσης και ο Σπύρος. Με την υποστήριξη του μεγάλου του αδελφού, που από μικρή ηλικία έγινε ναυτικός, αλλά και συγγενών, παρακολουθεί το Θεοδωρακοπούλειο Λύκειο στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και το 1915 εγγράφεται και φοιτά στην τρίτη τάξη του τμήματος ζωγραφικής της Σχολής Καλών Τεχνών στην Αθήνα με καθηγητές, τον επίσης Κεφαλλονίτη Δημήτριο Βικάτο, το Δημήτριο Γερανιώτη και το Γεώργιο Ιακωβίδη.
Ο Γεράσιμος Σταματελάτος υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα, που έζησε τη ζωή του κυριολεκτικά ως ένας πολίτης του κόσμου ανάμεσα σε Ελλάδα, Αίγυπτο, Αμερική, Γαλλία και Ιταλία. Τα φοιτητικά του χρόνια στην Αθήνα, κατά τα οποία ζούσε μοναχικά με μόνη συντροφιά λίγους στενούς φίλους μεταξύ των οποίων ο σπουδαίος αρχιτέκτονας και ακαδημαϊκός, Δημήτριος Πικιώνης και ο διανοούμενος και πρωτοπόρος του ελληνικού θεάτρου σκιών, Τζούλιο Καΐμης, διακόπηκαν για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία, αλλά και για να ταξιδέψει στην Αγγλία, στη Γερμανία, στην Ιταλία όπου συνδέθηκε φιλικά με τον κορυφαίο ζωγράφο, συγγραφέα και γλύπτη, Τζόρτζιο ντε Κίρικο στην Ολλανδία και στη Γαλλία η οποία και τελικά τον κέρδισε. Στο Παρίσι μάλιστα σπούδασε στην περίφημη σχολή τέχνης “Academie Julian” και συναναστράφηκε με σπουδαίους ζωγράφους και εικαστικούς, όπως ο Πάμπλο Πικάσο, ο Αντρέ Ντερέν, ο Φερνάν Λεζέ και ο Ζώρζ Μπρακ.
Το 1926 επέστρεφε στην Αθήνα για να πάρει το πτυχίο του και ένα χρόνο αργότερα ταξιδεύει και πάλι στο Παρίσι για να συνεχίσει τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, έχοντας εξασφαλίσει τριετή υποτροφία από το κληροδότημα “Ηρακλέους Βόλτου”.
Το 1931 θα είναι χρονιά σταθμός στην καλλιτεχνική πορεία του Γεράσιμου Σταματελάτου, καθώς η έκθεση των έργων του στο ξενοδοχείο “Pallais de Versailles” στην Αθήνα υπήρξε εμπορική αποτυχία, καίτοι προσέλκυσε μεγάλο αριθμό φιλότεχνων. Μάλιστα στάθηκε αφορμή για μια μία μεγάλη αντιπαράθεση ανάμεσα στο συντηρητικό κομμάτι της ελληνικής διανόησης που εκφράστηκε από τον τότε Διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης Ζαχαρία Παπαντωνίου και σε επιφανείς καλλιτέχνες και διανοούμενους. Η κριτική του Παπαντωνίου απογοήτευσε τον Γεράσιμο Σταματελάτο και όπως εκτιμάται, ενδεχομένως να καθόρισε και τη μετέπειτα καλλιτεχνική του πορεία.
Το 1936 φεύγει οριστικά από την Ελλάδα και εγκαθίσταται αρχικά στη Νέα Υόρκη και κατόπιν στο Χόλυγουντ όπου θα δουλέψει συστηματικά για την 20th Centuty Fox φτιάχνοντας αφίσες και σκηνικά ταινιών.
Σταθμοί στην καριέρα του θεωρούνται η αποκατάσταση των τοιχογραφιών του Μυστρά, αλλά και η ανάθεση το 1939, κατόπιν διαγωνισμού, της διακόσμησης του ελληνικού Περιπτέρου στην Παγκόσμια Έκθεση της Νέας Υόρκης με θέμα των τεσσάρων τοιχογραφιών του, την ιστορία του Ελληνικού Πολιτισμού. Στο τέλος εκείνης της χρονιάς παντρεύεται την Margaret Spawe Williams με την οποία και έζησε έως το 1946.
Η ζωή του στην Αμερική μοιάζει περισσότερο βιοποριστική παρά καλλιτεχνική, παραδίδοντας μαθήματα ζωγραφικής και εικονογραφώντας εκκλησίες, μεταξύ των οποίων ο καθεδρικός Ναός της πόλης, αλλά και η Αγία Τριάδα στο Lowell της Μασαχουσέτης. Μάλιστα από το 1965 ως το τέλος της ζωής του θα ασχοληθεί με δημοπρασίες παλαιών βιβλίων, πινάκων ζωγραφικής και χαρακτικών, αλλά και με τη συγγραφή κειμένων και κριτικών.
Το 1980 σε προχωρημένη πλέον ηλικία και με αρκετά προβλήματα υγείας, ο Γεράσιμος Σταματελάτος κάνει μία τελευταία καλλιτεχνική προσπάθεια επιστρέφοντας στη Γαλλία. Μάλιστα πραγματοποίησε ατομική έκθεση στην περίφημη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, η οποία και μεταφέρθηκε αμέσως μετά στην Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών. Είχαν ωστόσο προηγηθεί κάποιες εκθέσεις έργων του στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970.
Το 1987 σε ηλικία 89 ετών, ο Γεράσιμος Σταματελάτος ή Στέρης ή Guelfo Ammon d’Este, όπως ονομαζόταν στην Αμερική από το 1949, ο πιο διαυγής Έλληνας ζωγράφος που συνέπεσε να είναι και ο πιο μυστηριώδης, όπως έγραψε και ο νομπελίστας μας Οδυσσέας Ελύτης, αφήνει την τελευταία του πνοή σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης. Φημολογείται δε ότι η μισή του τέφρα έχει σκορπιστεί στο Διγαλέτο και η άλλη μισή στον ποταμό Σηκουάνα του Παρισιού.
Τα επόμενα χρόνια έργα του θα εκτεθούν επανειλημμένα στην Ελλάδα, ενώ σημαντικές μελέτες θα γραφούν για το έργο του επιστρέφοντάς του ουσιαστικά ένα μέρος της καθυστερημένης του αναγνώρισης.
Ένας σπουδαίος ζωγράφος και ένας πολίτης του κόσμου. Αυτό ήταν ο συμπατριώτης μας Γεράσιμος Σταματελάτος. Ελπίζουμε δε πως κάποια στιγμή ο Δήμος του τόπου που γεννήθηκε θα τιμήσει τον ίδιο και το πλούσιο καλλιτεχνικό του έργο. Τρόποι υπάρχουν πολλοί…
Πηγή: poulatakefalonias.gr
